Her hangi bir konuyu bilimsel olarak açıklamak istiyorsak konu ne olursa olsun, ister sosyoloji, ister felsefe, ister fizik, ister psikoloji, bize bir kuram lazım. Kuram, bilimde bir konunun veriler baz alınarak açıklanmasıdır. Konu ne olursa olsun, elimizdeki verilere/datalara bakıp bir çıkarımda bulunuruz, bunların hepsi alsında best-fit-model (en uygun model) olarak geçer. 

Konu psikoloji olunca, yani yaşamı ve insanı anlayabilmek hele hele değiştirmek istiyorsak eğer, elimizde mutlaka işe yarar bir kuram olmalı. Bu bizim için Transaksiyonel Analiz. Sizin için elbette bir başka kuram olabilir. Yeterki: size uysun ve daha önemlisi işe yarasın.

Kuram ne işe yarar?

İnsan davranışı çok karmaşık bir fenomen. Kuramlar bize karmaşık insan davranışını anlamamızı kolaylaştıran betimleyici ve açıklayıcı modeller sunuyor. Aslında tüm kuramlar sadece bir model. Yani, bir psikoloğa “Çocukluk bizi nasıl etkiliyor?”, “Neden bazı insanlar depresyona giriyor?”, “Niye bazı insanlar saldırgan davranıyor?” ya da “Neden bazı insanlar göz göre göre hayatlarını mahvediyor?” gibi sorular sorarsanız eğer alacağınız cevap soruyu kime sorduğunuza bağlı olacaktır. 

Psikolojide kuram ne demek?

Mesela psikanalitik kuramın kurucusu Sigmund Freud‘a (1856-1939) sorarsanız eğer, her şeyin altında çocukluk dönemindeki cinselliği bulacaktır. Davranışların temelinde doğuştan gelen bilinçdışı cinsel vesaldırgan dürtülerin olduğunu düşünecektir. Başka bir psikolog ise her şeydden beyindeki sıvıları, beyin hücrelerini sorumlu tutacaktır. Bir başka psikolog, herşeyi öğrenme ile açıklayacaktır.Mesela, çocuk bir gün gidip bir yumruk atmış arkadaşına, babası da dönüp demiş ki ‘Aferin!, aferin benim oğluma!’. Yani, çocuk saldırgan olmayı öğrenmiş.” 

Ellis ya da Beck gibi günümüzde oldukça popüler olan bilişsel modeli benimsemiş psikologlara sorarsanızeğer onlar herşeyin altında irrasyonel  ya da çarpıtılmış düşünceler olduğunu söyleyecektir.. 

Neden bu insan depresyona girmiş? Eşi onu bırakıp gittiği için mi? Hayır! Onun depresyona girmesinin nedeni, eşinin onu bırakıp gittiğinde kafasının içinde yarattığı “Ben onsuz yapamam ya da her şeyimi kaybettim” gibi bir takım düşünceler. Gördüğünüz gibi pek çok farklı görüş var insan psikolojisi hakkında. Bu görüşlerden hangisi ne kadar doğru bilmiyoruz. Bunların hepsi sadece bir model. Bunların hiçbiri “mutlak doğru” değil! Zaten bir “mutlak doğru” olsaydı, hepimiz aynı şekilde düşünüp, aynı şeyi yapardık. 

Bizim firmamızda hayata ve insan psikolojisine bakışımızda büyük oranda Transaksiyonel Analizin kavram ve görüşleri var. Eric Berne tarafından geliştirilmiş olan Transaksiyonel Analiz hem insanları, hem de hayatı anlamakta kullanabileceğiniz bir bakış açısı.